Revisiting The Trumpeter of Samarkand. Between automatic and literary translation of a short story by Ksawery Pruszyński
Type
Book
Subtype
Monograph
Authors/Creators
Ministerial publisher
Politechnika Lubelska
ISBN
978-83-7947-566-7
Date
2023
Abstract PL
W wymiarze naukowym monografia poświęcona jest możliwości zastosowania
tłumaczenia automatycznego dzieł literackich na języki nienależące do tej samej rodziny,
a także badaniu jakości przekładu przez porównanie tekstów uzyskanych automatycznie
z tłumaczeniami literackimi. W wymiarze szczegółowym praca dotyczy tłumaczenia
z języka polskiego na język uzbecki i tadżycki opowiadania Ksawerego Pruszyńskiego
„Trębacz z Samarkandy”, które powstało w 1942 roku. Specyfika zastosowanej metodyki
działań polegała na tym, że żadna osoba nie znała jednocześnie języka oryginału (polskiego)
i języków docelowych (uzbeckiego i tadżyckiego). W tym celu znaleziono język
komunikacji (rosyjski), który był znany obu stronom i posłużył nie tylko do prowadzenia
korespondencji, ale także pozwolił przez tłumaczenie opowiadania na ten język właściwie
przedstawić zawartość tekstu, jak i większość kontekstów językowych. Do tłumaczenia
maszynowego zastosowano powszechnie dostępny program Google Translate, zaś do
porównania tłumaczenia automatycznego z tłumaczeniem literackim darmowy program
DiffNow.
Dla lepszego zrozumienia treści opowiadania, jego akcji, zawartych tam rozważań
historyczno-filozoficznych i kontekstu czasów II wojny światowej przez czytelników
posługujących się na co dzień językiem uzbeckim i tadżyckim, w pracy przedstawiono
szeroki kontekst historyczny. Opisano zarówno nieuświadomione do końca związki Polski
i ludów zamieszkujących współczesny Uzbekistan za czasów Czyngis-chana, jak i obecność
tam polskich żołnierzy w 1942 roku, z których była tworzona Polska Armia na Wschodzie
generała Władysława Andersa. Przedstawiono przenikanie się świata legend polskich
i uzbeckich z faktami historycznymi.
Finalnym rezultatem utylitarnym monografii jest zamieszczenie pełnych wersji literackich
przedmiotowego opowiadania w pięciu językach: polskim, angielskim, rosyjskim, uzbeckim
i tadżyckim, z czego dwie ostatnie wersje zapisano zarówno w alfabecie łacińskim, jak i cyrlicy. Dla lepszego zrozumienia tekstu przygotowano w językach narodowych słowniki pojęć,
terminów i postaci występujących w opowiadaniu. W kontekście realizacji celu naukowego
wykazano, że zastosowana metoda tłumaczenia dzieł literackich przez korektę tłumaczenia
automatycznego na wersję literacką wykonywaną przez osobę znającą ten tekst w języku innym niż język docelowy jest metodą efektywną. Ten sposób postępowania może pozwolić
na znaczne przyspieszenie udostępniania i wymiany wybranych dzieł literackich pomiędzy
mniejszymi narodami lub krajami o sporadycznych związkach historycznych.
Przeprowadzone porównania pomiędzy tekstami uzyskanymi z tłumaczenia maszynowego i tłumaczeniem literackim wykazały, że różnica ich jakości w odniesieniu do całości opowiadania mieściła się w przedziale od 19% do 32%. Wyniki badań ilościowych pokazały, że
tłumaczenie maszynowe na język uzbecki było lepszej jakości niż na język tadżycki. Możliwe, że na jakość tych tłumaczeń miał wpływ fakt, że do zapisu języka uzbeckiego używany
jest alfabet łaciński, zaś do języka tadżyckiego cyrlica.
Abstract EN
In its scientific dimension, the monograph is devoted to the possibility of using
automatic translation of literary works into languages that do not belong to the same family,
as well as to examining translation quality by comparing the automatically obtained texts
with their literary versions. In particular, the work concerns the translation from Polish into
Uzbek and Tajik of Ksawery Pruszyński’s short story “The Trumpeter of Samarkand”,
which was written in 1942. The specificity of the methodology used was that no single
person knew both the original language (Polish) and the target languages (Uzbek and Tajik).
For this purpose, a language of communication was found (Russian), which was known to
both parties and was used not only for correspondence, but also allowed, by translating the
story into this language, to properly present the content of the text as well as most of the
linguistic context. The widely available Google Translate program was used for machine
translation, and the free DiffNow program was applied to compare automatic and literary
translations.
For a better understanding of the content of the story, its action, historical and
philosophical considerations and the context of World War II by users of Uzbek and Tajik,
the work presents a broad historical context. It describes both the little known connections
between Poland and the peoples living in modern Uzbekistan during the times of Genghis
Khan, as well as the presence of Polish soldiers there in 1942, from whom the Polish
Army in the East under General Władysław Anders was created. Also presented is the
interpenetration of the world of Polish and Uzbek legends with historical facts.
The final utilitarian result of the monograph is the publication of full literary versions
of the story in question in five languages: Polish, English, Russian, Uzbek and Tajik, the
latter two both in the Latin and Cyrillic alphabets. For a better understanding of the text,
dictionaries of concepts, terms and characters appearing in the story have been prepared
in national languages. In the context of achieving the scientific goal, it was shown that the
method used to translate literary works by correcting automatic translation into a literary
version performed by a person who knows the text in a language other than the target
language is an effective procedure. This approach may significantly accelerate the sharing of
selected literary works between smaller nations or countries with sporadic historical ties.
Comparisons made between the texts obtained from machine translation and their
literary versions showed that the difference in their quality in relation to the entire story
ranged from 19% to 32%. The results of quantitative research showed that machine
translation into Uzbek was of better quality than into Tajik. It is possible that the level of
these translations was influenced by the fact that the Uzbek language is written in the Latin
alphabet, while Tajik uses the Cyrillic one.
Keywords PL
automatic translation
literary translation
Ksawery Pruszyński
The Trumpeter of Samarkand
Statistics
39Views
40Downloads Montusiewicz, J., Kayumov, R., & Warakomski, J. (2023). Revisiting The Trumpeter of Samarkand. Between automatic and literary translation of a short story by Ksawery Pruszyński. https://hdl.handle.net/20.500.14629/652
Files
Revisiting_The_Trumpeter_of_Sa...
PDF 18.63 MB
Licence
Except as otherwise noted, this item is licensed under the Attribution-ShareAlike licence 4.0
Accessibility issue?Request a WCAG-compliant file
Publication available in collections: